Een slaapritueel of bedtijd routine is belangrijk voor baby’s om rustig de nacht in te gaan. Het helpt ze om de dag af te sluiten, spanningen los te laten en dieper te slapen. Maar hoe ziet een slaapritueel eruit voor baby’s van vier tot twaalf maanden oud?
Een bedtijd routine ziet er voor iedereen anders uit. Het ligt aan wat jij leuk vindt om te doen, aan de interesses van je kindje en aan de samenstelling van je gezin. Een aantal handelingen zullen echter standaard in je routine zitten, en een aantal kan je extra toevoegen.
Vanaf vier maanden is het biologische ritme van je baby vrij goed op orde. In de sprong rond vier maanden krijgt je baby het circadiaanse ritme. Je baby heeft nu zelf door of het dag of nacht is. Daarom is dit ook het beste moment om te starten met een slaapritueel. Eerder kan wel, maar je kleintje valt waarschijnlijk altijd en overal in slaap en heeft nog niet een vast ritme. Meer over het nut van een slaapritueel leg ik hier uit.
Wat is een routine of slaapritueel?
Allereerst is het erg belangrijk het volgende te benoemen: een bedtijd routine is geen routine op de klok. Een routine is een serie handelingen die plaatsvindt na elkaar, liefst in een vaste volgorde.
Deze handelingen kunnen soms eerder en soms later plaatsvinden. Daarnaast kan de lengte van de verschillende onderdelen wisselen per dag: soms lees je wat langer, soms wat korter als je kleintje te moe is om overeind te blijven te blijven zitten.
Gooi dus de wekker het raam uit, gebruik geen kookwekker per onderdeel en zet geen stopwatch aan. Het gaat om samen een moment van rust en verbinding inbouwen in de dag. Want bedtijd is per slot van rekening vooral een moment om weer de verbinding met je baby te herstellen na een dag.
>> Lees ook: Bedtijd: een tijd van verbinding, niet van strijd <<
Vaste onderdelen van een routine
In het eerste jaar zal je routine soms per maand iets wijzigen. Zo hoef je een baby van vier maanden misschien nog geen tanden te poetsen, maar heeft ze rond 8 maanden wel haar eerste tandjes. Een routine die je start met vier maanden staat dus niet in steen gebeiteld en groeit mee met je kleintje.
Vaste onderdelen in een slaapritueel zijn sowieso het wassen, een pyjama aandoen en in bed leggen (of samen in bed gaan liggen). Deze punten kan je ook al gebruiken om samen tijd op een leuke manier door te brengen.
Haast je niet door de verplichte onderdelen heen. Bij een baby zal je zelf een stuk actiever aan het werk zijn dan je kleintje (ze kan tenslotte niet zelf al wassen en omkleden), maar dat betekent niet dat je het niet samen kan doen.
Zo kan je met een rustige stem uitleggen wat je precies doet bij het uitkleden, wassen en aankleden. Door te vertellen wat je doet, kalmeert je stem je baby. Daarnaast zal ze geleidelijk de woorden gaan (her)kennen en weten wat je doet. De eerste keren voel je je misschien belachelijk dat je als een sportverslaggever vertelt wat er gebeurt, maar het is voor je baby geruststellend en fijn.
Vertellen wat je doet, hoe werkt dat?
Ik trap deze open deur toch even in. Als je nog nooit hardop hebt vertelt wat je doet, vraag je je misschien af wat je in vredesnaam aan een baby kan vertellen. Het kan ongeveer als volgt:
“Ik doe nu de knoopjes van je romper los, en haal je romper iets omhoog. Zo zo, dat is een mooi buikje! Oké, nu gaan we je armpjes omhoog doen, en de romper gaat over je hoofd. Ik merk dat je dat niet leuk vindt, want je wordt nu best boos. Fijn, goed gedaan, nu til ik je langzaam overeind en gaan we eventjes je gezichtje wassen.”
Voor baby’s is iets over het hoofd heen aan- en uit doen soms het einde van de wereld. Blijf zelf rustig en vertel gewoon wat je ziet, voelt en merkt. Maak er een leuk spelletje van, waarbij je bijvoorbeeld ‘kiekeboe’ roept als je de romper weer aan hebt getrokken over het hoofdje. Erken het als ze iets niet fijn vindt, praat rustig door, las een kleine knuffelpauze in en ga verder met het ritueel.
Zorg ervoor dat je constant de verbinding met je baby houdt, zoek oogcontact, knuffel, streel, geef kusjes op bolle, blote babybuikjes en doe wat er moet gebeuren. Voor je kleintje zijn sommige dingen minder fijn, en stel haar dan ook gerust. En bovenal: blijf zelf rustig. Als je hardop vertelt dat ze iets niet fijn vindt, merk je dat het jou zelf ook helpt om je geduld te bewaren.
De leuke onderdelen van een slaapritueel
Als je baby gewassen en geboend bij je op schoot zit, kan je de tijd nemen om de dag rustig samen af te sluiten met een boekje. Rond vier maanden kan je prima beginnen met een kort verhaaltje voorlezen. De bekende ‘Baby Voelboekje’ serie is erg leuk om al vroeg mee te starten.
Stel je niet teveel voor bij een verhaaltje lezen met je kleine baby: als ze het een minuut lang leuk vindt, mag je in je handen knijpen. Merk je dat ze het zat is? Dan leg je het boekje weg en ga je rustig door naar de volgende stap: een kort slaapliedje zingen.
Je kan zelf kiezen hoe je dat doet. Wieg je je kleintje, leg je haar aan de borst of gaat ze al in bed liggen: maakt niet uit. Doe waar jij en je kleintje je fijn bij voelen. Daarna leg je je kleintje lekker in bed, of je laat hem in slaap vallen op of aan je borst.
Er zijn tal van voordelen van een boekje lezen en een liedje zingen voor de ontwikkeling van je baby. Zo blijkt uit een groot onderzoek in 2011 onder meer dan 4.000 gezinnen dat een boekje lezen bij bedtijd de totale slaapduur verlengt. Maar niet alleen dat, het hielp ook overdag met het verminderen van slecht gedrag en stimuleerde de ontwikkeling van taal bij een kleintje. Zelfs een kort verhaaltje van twee pagina’s hielp hier al bij. Kortom: meer dan genoeg reden om al vroeg te beginnen met een simpel en kort boekje.
De duur van een bedtijd routine
Een slaapritueel van uitkleden tot je hoofd neerleggen, zal waarschijnlijk bij een baby van vier maandjes een kwartiertje kosten. Hoe ouder je baby wordt, hoe langer het kan en zal duren.
Baby’s zullen het echter vaak fijn vinden als je bij ze blijft als ze in slaap vallen. Een routine betekent niet dat je na een kwartier de kamer uitloopt en je baby het verder zelf uit laat zoeken: het is prima om lekker bij je baby te kruipen en te strelen, wiegen of voeden tot ze slaapt.
Een slaapritueel is geen haastpartij, maar een moment van samen zijn en tot rust komen. Je hoeft je niet te haasten om dingen sneller of efficiënter te doen. Klem je dus alsjeblieft niet vast aan tien minuten of een kwartier.
De borst of fles als onderdeel van een routine
Er is veel gezegd en geschreven over een baby aan de borst in slaap laten vallen. Wat mij betreft is dit volkomen natuurlijk en geen enkel probleem. In de borstvoeding zit aan het einde van de dag melatonine, het hormoon dat ons als volwassenen helpt om in slaap te vallen. Dit hormoon is ook voor je baby belangrijk om de slaap te vatten.
Jouw borstvoeding vertelt je kleintje hoe laat het ongeveer is. Aan het einde van de dag zit er een hogere concentratie melatonine in borstvoeding, waardoor je je kleintje makkelijk in dromenland helpt.
Daarnaast maak je bij borstvoeding extra oxytocine (knuffelhormoon) en prolactine aan. Oxytocine zorgt voor een gevoel van rust en verbondenheid, en geeft een loom gevoel waardoor je ook zelf makkelijker in slaap valt. Prolactine is belangrijk voor je melkproductie, en remt het gevoel van bijvoorbeeld stress.
Deze bijzondere cocktail van hormonen komt ook via de voeding bij je baby terecht, waardoor ze gemakkelijker inslaapt. Een borstvoeding inbouwen als onderdeel van de routine, kan je baby dus helpen om rustig en snel in slaap te vallen.
>> Lees ook: de voordelen van je baby aan de borst in slaap laten vallen <<
Samenvatting: een slaapritueel voor een baby
Lijstjes, daar zijn we allemaal gek op toch? Dus daarom een overzicht van een mogelijke routine. Nogmaals: het gaat om een consequente volgorde en niet om een vaste tijdsduur.
- Naar de slaapkamer om uit te kleden. Vertel rustig wat je doet en wat er allemaal gebeurt.
- Naar de badkamer om te wassen. Snoetje poetsen, tandenpoetsen, handen wassen.
- Naar de slaapkamer en weer aankleden.
- Samen in een stoel of in bed kruipen en een verhaaltje voorlezen (plaatjes kijken, zoiets ;) )
- Een slaapliedje (of tien) zingen.
- Een dikke knuffel en kus geven.
- Bij je kleintje blijven tot ze in slaap valt.
Het is mogelijk een andere volgorde aan te houden of andere dingen te doen. Zo is babymassage bijvoorbeeld een aanrader, omdat het ook de aanmaak van oxytocine (dat knuffelhormoon waar je loom van wordt) stimuleert.
Een slaapritueel overdag
Je wil waarschijnlijk een duidelijk onderscheid maken tussen slapen in de nacht en een dutje overdag. Overdag zal een slaapritueel minder lang duren en kan je bijvoorbeeld het boekje weglaten. Andere onderdelen, zoals verschonen en omkleden, gebeuren overdag ook. Een slaapliedje is snel gezongen, en geeft een duidelijk slaapsignaal af. Eventueel kan je kiezen om overdag een ander slaapliedje te zingen, of slechts één slaapliedje en ’s avonds twee.
Door een slaapritueel ook overdag te gebruiken, kunnen ook andere verzorgers zoals een gastouder of opa en oma, een gevoel van veiligheid creëren door hetzelfde te doen als jij.
Doorslapen na een slaapritueel
Baby’s slapen vaak niet door in het eerste jaar. Een slaapritueel kan slaap verbeteren, maar doet niets af aan de natuurlijke ontwikkeling van slaap in de eerste twee jaar. Verwacht dus niet dat je baby doorslaapt vanaf de seconde dat je begint met een slaapritueel.
Een routine is een middel om je kindje rustiger en met een gevoel van veiligheid de nacht in te laten gaan. Je hoeft het natuurlijk niet bij elke keer dat je kleintje ’s nachts wakker wordt te doen. Alle keren dat je baby ’s nachts wakker wordt, volstaat een korte luiercontrole, een borst of flesje en een knuffel (het liefst in het schemerdonker).
>> Lees ook: hoe echte baby’s slapen in het eerste jaar <<
